Groenblauwe schoolpleinen: mooie kans voor een leefbare omgeving

Marianne vervolgt: “Kort na Groene Schoolpleinen werd door onder andere Jantje Beton, IVN en RIVM het programma Gezonde Schoolpleinen uitgerold. Vergroening van schoolpleinen ging hier hand in hand met gezond gedrag. Naast meer ruimte voor spelen en bewegen, ging het in dit programma ook om het rookvrij maken van schoolpleinen en om het aanleggen van moestuinen, waar kinderen leerden zaaien, oogsten en verwerken van de oogst tot maaltijd. Speerpunt was ook om schoolpleinen in te zetten als volwaardige lesruimte, om dagelijks onderwijs te geven. Het mooie van dit programma was dat wat de kinderen wilden het uitgangspunt was van de inrichting van hun schoolplein. De winst was enorm: ruim 70 schoolpleinen zijn in het kader van dit programma getransformeerd tot gezonde schoolpleinen. Daarna zijn de Nationale Buitenlesdagen geïntroduceerd die buiteneducatie – en daarmee de aanleg van nog meer gezonde schoolpleinen - een enorme boost hebben gegeven.” 

Meer bewustwording 

“Door deze programma’s is meer groene bewustwording ontstaan. Veel scholen hebben ervaren hoe je een veel leukere, natuurlijke, educatieve en gezonde inrichting van het schoolplein kunt realiseren. En de vangst is enorm. Buitenlessen  zijn op de kaart gezet en inmiddels een ingeburgerd fenomeen. Net als participatie door kinderen, juffen en meesters, en buurtbewoners.” Maar het kan altijd nog beter, weet Marianne: “Het groene denken is nog niet overal de standaard, wel is daartoe veelal de wens aanwezig, in hoge of kleine mate. Wat een rem zet, is dat nog niet elk schoolteam klaar is voor heel veel groen en worstelt met bijvoorbeeld het onderhoud. Als groen om deze en andere redenen nog te weinig draagvlak heeft, dan zijn traditionele keuzes voor de hand liggend en beter te overzien.  In dit geval is mijn advies aan scholen om een klein deel van het plein te vergroenen of bomen te planten om zo meer verkoeling te bewerkstelligen. Een kleine groene verandering kan al een enorm effect hebben binnen een versteende omgeving, draagt bij aan bewustwording en geeft inspiratie voor een verdere uitbreiding van het groen.”  

Blauw 

Zoals gezegd is de groene golf al enige jaren gaande. Blauw is een relatieve nieuwkomer. “Blauw staat voor de lokale opvang van regenwater, bijvoorbeeld door de afkoppeling van een gebouw op een wadi of door tegels te vervangen door beplanting. Op deze manier draagt het schoolplein bij aan klimaatadaptieve oplossingen die ervoor moeten zorgen dat de leefomgeving robuust genoeg is om extreme weersomstandigheden (hoosbuien!) op te vangen en te verwerken zonder dat het riool overbelast raakt. Lokale opvang van regenwater zorgt er ook voor dat onze drinkwatervoorraad minder snel opdroogt. Blauw creëert, net als groen verkoeling, waardoor je ook op warme dagen van een prettige leefomgeving kunt genieten. Meer groen en blauw bevordert de biodiversiteit, met meer plant- en diersoorten. Er ontstaat zo een meer leefbare omgeving voor zowel mens als natuur.”  

Financiering 

De integratie van diensten en partijen die met groen en blauw bezig zijn, genereert dat niet een meerwaarde die je wellicht door kunt rekenen naar andere afdelingen? Bijvoorbeeld als je buiten les geeft, kan het lokaal energetisch op nul, wat dat oplevert zou je in groen kunnen investeren? Als je regenwateroverlast voorkomt en riolen ontlast – dat moet toch ook financieel wat opleveren? Maar klopt dat ook? Kun je meerdere potjes samenvoegen - of is dit te simpel gedacht? Marianne schudt het hoofd: “Elke organisatie is anders, elk project is maatwerk en elke gemeente heeft zo zijn eigen beleid. Dat wil zeggen dat ook de financiering telkens weer maatwerk is. Het beste is om extern advies tijdig te betrekken bij het project, zodat in een vroeg stadium kan worden bekeken wat financieel mogelijk is. Ook kan zo’n extern bureau – zoals Schoolpleinadvies -  helpen bij de aanvraag van onder andere subsidies. De aanjagers van groen-blauw zijn vooral lokale en provinciale overheden. Er zijn verschillen provinciale en gemeentelijke regelingen voor opgetuigd.” 

Voorbeeldprojecten 

Gevraagd naar inspirerende groenblauwe schoolpleinen wijst Marianne op de Bavinck-school in Dordrecht: “Hier is een groenblauw schoolplein op succesvolle wijze gerealiseerd. Het team van deze school had al drie jaar de wens het schoolplein te vernieuwen en te vergroenen. Blauw was op dat moment nog een redelijk nieuwe term. Toch zijn we er samen voor gegaan. In samenwerking met de werkgroep, de speeltoestellenleverancier en hovenier is een prachtig plein naar wens ontstaan. Tegels hebben  plaatsgemaakt voor een struinbos met veel groen, een insectenhotel en chillplekjes. Het bestaand groen heeft meer ruimte gekregen om te groeien. In plaats van kunstgras is gekozen voor een natuurlijke valondergrond, waardoor regenwater beter in de ondergrond wordt opgenomen. Tijdens de graafwerkzaamheden is een onderliggende puinlaag verwijderd, waardoor het probleem van wateroverlast is opgelost. Kinderen spelen op een andere manier buiten, gaan op ontdekking, het plein wordt ingezet voor buitenlessen, optredens op het buitenpodium en kinderen vegen de boel zelf aan als het nodig is.” (1) 

Afstudeerproject 

“Een ander project,  waar wij als  Schoolpleinadvies bij betrokken zijn, ligt in Limburg. Deze transformatie wordt volledig gedragen door het schoolteam en vrijwilligers. Een stagiaire van de Pabo heeft als afstudeerproject het vergroenen van het schoolplein opgepakt. Na onderzoek bij andere scholen, gaat ook deze school het schoolplein en de omgeving vergroenen en verblauwen. Het gebouw wordt volledig afgekoppeld. Het regenwater wordt naar wadi’s afgevoerd. Op het plein leggen kinderen een voedselbos aan, een wilgenhut wordt gebouwd. Door ouders wordt een buitenklas gerealiseerd en door de lokale ondernemers wordt beplanting gesponsord om het plein aan te kleden. In dit soort projecten komt de energie echt van onderop en wordt echt alles lokaal mogelijk gemaakt. Fantastisch om hier onderdeel van uit te mogen maken.” Afsluitend zegt Marianne: “Het leuke van dit werk is dat elk project telkens weer maatwerk is. Soms is je rol klein, soms is deze groot, maar altijd is deze van betekenis. Dat geeft voldoening en maakt de wereld een stukje mooier en leefbaarder voor ons allemaal.”  

Dit artikel verschijnt in BuitenSpelen 01/2021, die begin april uitkomt. Je kunt meer lezen van BuitenSpelen in onze digitale bibliotheek.

BuitenSpelen organiseert op 19 mei aanstaande de Inspiratiedag Blauwgroene Schoolpleinen. Meer informatie >>