Kinderwerk in de buurt, onzichtbare frontwerkers in coronatijd

Het werd stil op straat, de scholen dicht, clubjes stopten: kinderen waren aangewezen op thuis. De lockdown veranderde ieders leven. Voor sommige kinderen kwam er rust en ruimte. Er ontstond een nieuw thuis, en in gezinsverband kwam er een nieuwe structuur, met werktijd, schooltijd, en speeltijd, en een gezamenlijk blokje om.  Kinderen raakten de stress van het schoolsysteem en de groepsdruk kwijt. Ze waren de tablets en het gamen na een tijdje ook zat en er ontstond meer speeltijd. Van vervelen ga je spelen. Gelukkig mochten kinderen buitenspelen. Het geluid van knikkers was zelfs weer op straat te horen. De ruimte in de straten in woonwijken werd ingenomen door spelende kinderen. 

Voor andere kinderen was het tegenovergestelde het geval. De school is voor hen hun tweede thuis, en de ontmoetingsplekken op speeltuin en de kinderwerk- en sportprogramma’s konden niet vervangen worden. Om allerlei redenen. Te dicht op elkaar wonen, of ziekte en extra zorgen in de thuissituatie geven hen extra spanningen. De tweedeling lijkt in coronatijd toe te nemen. Aan deze kinderen en jongeren bieden kinder- en jongerenwerkers extra steun, samen met partners, als dat nodig is.  

Wekelijkse ZOOMsessies  

Kinderwerkers staan voor nieuwe uitdagingen, zijn creatief, en zoeken – in samenwerking met  gemeenten en partners in de wijk -  naar mogelijkheden om in deze vervreemdende periode voor kinderen en ouders van betekenis te zijn.  BVjong, de beroepsvereniging voor kinderwerkers en jongerenwerkers startte begin april met wekelijkse ZOOMsessies. Hoe werken we in coronatijd met kinderen en jongeren, en waar lopen we tegen aan? Rond die vragen ontstond in korte tijd een lerend netwerk van ruim 650 professionals, waaronder 150 kinderwerkers. Een impressie van ervaringen beschrijf ik in dit artikel. 

In contact blijven 

In de eerste weken gebruikten kinderwerkers vele sociale media om in contact te blijven met kinderen en ouders. Vele organisaties informeerden mensen over interessante websites en apps met suggesties voor thuisleren en thuisspelen. Daarna kwamen de tasjes met speelmateriaal, waarmee men in contact blijft met alle kinderen in de buurt, op een positieve manier. Tegelijk gingen werkers ook op zoek naar de kinderen die onzichtbaar bleken, en hun schoolspullen niet kwamen ophalen. Of gingen ze extra naar kinderen die extra aandacht nodig hadden. Soms konden ze hen extra ondersteuning geven op een rustige plek, als dat thuis niet kon. Met de bekende vrijwilligers, op school of in het buurthuis. 

Kwetsbare kinderen bereiken 

Kinderwerkers zijn vertrouwenspersonen van kinderen, zij vangen signalen op en zoeken waar nodig verbinding met collega’s.  Met gemeenten, scholen en schoolmaatschappelijk werk. Kinderwerkers zoeken naar manieren waarbij hun kracht meer kan worden benut bij het bereiken van kwetsbare gezinnen. Zij hebben ze heel vroeg in beeld, en kunnen van veel betekenis zijn.  

Kinderwerkers zien kinderen op straat zwerven, of krijgen signalen dat er thuis problemen zijn. Te kleine woningen. Zij leggen laagdrempelig contacten met gezinnen via de tasjes en activiteitenpakketjes. Tegelijk vragen zij zich af wat zij nog meer kunnen doen als ze ‘een niet pluis gevoel’ hebben. Ze leggen dan vaak contact met collega’s uit maatschappelijk werk. In een welzijnsstichting weet men elkaar te vinden als collega’s.   

Veilig Thuis 

Soms wordt ook Veilig Thuis om advies gevraagd. Professionals zijn in kader van de Meldcode verplicht melding te doen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Maar de uitdaging is om het niet zover te laten komen, en om tijdiger de kinderen en ouders bij te staan, zonder te problematiseren. Er is vaak nog te grote onbekendheid bij de zorgmedewerkers over de mogelijkheden en expertise van kinderwerkers. Kinderwerkers hebben kennis van de wijk, en vaak een vertrouwensband met de gezinnen.  

Uitleggen van regels en protocollen  

Hoe kunnen we elkaar versterken en meer samenwerken bij de ondersteuning van de gezinnen? Christine Schenkel van Versa Welzijn vertelt: ”Dat kan bijvoorbeeld bij het uitleggen van regels en protocollen. Buitenlandse gezinnen zijn vaak onwetend over de protocollen en snappen vaak niet hoe dingen werken. Zij raken in paniek en zien vaak alleen een persoon die zegt dat ze het niet goed doen. Juist op dat moment is het belangrijk om niet alleen te benoemen wat er fout gaat, maar ze gerust te stellen en ze op de juiste manier te benaderen, zodat zij niet dicht klappen.”  Kinderwerkers hebben een andere rol, en dus ook andere mogelijkheden, dan de collega’s uit de (jeugd)zorg.  Daarom liggen er kansen voor een betere samenwerking tussen kinderwerkers, jeugdzorg en Veilig thuis. Het preventieve werk van de kinderwerker bij kwetsbare kinderen is niet altijd bij hen in beeld. 

Netwerk Kindvriendelijke Steden 

Intussen worden allerlei allianties gevormd. Zo heeft een aantal jeugdorganisaties zich in het kader van het Netwerk Kindvriendelijke Steden verenigd rond Positief Jeugdbeleid. Zij hebben ook uit naam van BVjong, een brief aan het ministerie van VWS en de veiligheidsregio’s geschreven om niet alleen voor de sport, maar ook voor activiteiten rond spelen en bewegen vanuit het jeugdwerk, kinderwerk en jongerenwerk meer ruimte te creëren. Jeugdwerkers hebben ook lijntjes met de sportsector. Deze kreeg begin mei als eerste meer ruimte om activiteiten te ondernemen. Kinderwerkers werken met hen samen, en organiseren spelactiviteiten in de wijk.  Hiervoor zijn door kinderwerkers protocollen, niet alleen vanuit de sportsector maar ook vanuit Scouting Nederland, op maat gemaakt. Ook ervaringen van speeltuinen uit onder andere Utrecht en Rotterdam zijn hierin verwerkt. 

Vragen en onzekerheid 

Maar het blijven onzekere tijden; er zijn nog veel vragen.  Bijvoorbeeld: kunnen er na 1 juli weer huttendorpen en kinderkampen worden georganiseerd? Of gaat het kinderwerk in plaats daarvan meerdere, kleinschaliger activiteiten op poten zetten? Jeugdorganisaties zijn continu in overleg met de overheid. Landelijk en lokaal.  

Wat mag en wat kan?   

Sommige gemeenten zijn zomerscholen aan het opzetten, om opgedane achterstanden op school in te halen. Maar ook om niet-lesgebonden activiteiten te ontwikkelen. Vaak in samenwerking met kinderwerkers.  Ook met deze activiteiten wordt de vormende waarde van jeugdwerk in deze tijd extra zichtbaar.  

Voorbeelden van Kinderwerkpraktijken 

Deventer 

“De meeste kinderen gebruiken weinig Facebook en geen Instagram, maar via YouTube kanalen kun je veel kinderen bereiken,’ vertelt Jaidi, kinderwerkster bij Raster in Deventer. ‘Wij hebben bij Raster 15 kinderwerkers. Ons gewone basiswerk houdt in dat we als kinderwerkers contact hebben met kinderen en met hun ouders. Nu maken we allerlei filmpjes over knutselen, bakken en komen, bewegen, challenges en dergelijke. De meeste kinderen kennen YouTube. Sommige filmpjes zijn al meer dan 200 keer bekeken. Naar aanleiding van die filmpjes nemen ouders ook contact met ons op als ze vragen hebben. Daarnaast doen we als kinderwerkers mee aan welzijnsbrede activiteiten, zoals een kaartenactie. Kaarten hebben we bij huizen bezorgd. Dat leverde geweldige reacties op. Kinderen stonden voor het raam te zwaaien.’ Jaidi en haar team zijn ook de wijken ingegaan met een mobiele ontmoetingsplek. “We zijn behalve met kaarten van die kaartenactie ook met ijsjes langs de huizen gegaan om kinderen, jongeren en ouders te bedanken dat ze zich zo goed houden aan de regels van de anderhalve-meter-samenleving. Ook dat leverde veel leuke reacties op. Het is belangrijk om contact te houden. Inmiddels doen we ook veel via TikTok. Dat is superleuk! Veel kinderen maken daar gebruik van!” 

Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel  

Om kinderen een hart onder de riem te steken bedacht KEaRN uit Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel de Berne Bag. In deze Bag zitten materialen om mee te spelen en te knutselen. Alie Klompmaker, jongerenwerker vertelt: “Er is een grote groep kinderen die het thuis niet ruim heeft. Juist die kinderen willen we met deze Berne Bag laten weten dat we aan ze denken.” De bags zijn door vrijwilligers gevuld Inmiddels zijn 1000 tasjes uitgedeeld!  

Hilversum en omgeving 

Versa Welzijn voert kinderwerk uit in de gemeenten Hilversum, Huizen en Gooise Meren. Tijdens de coronaperiode zijn nieuwe manieren gezocht en gevonden om ouders en kinderen te bereiken. Zo is er een YouTube kanaal opgezet met creatieve, sportieve en kookactiviteiten. Er worden online activiteiten georganiseerd, zoals bingo, challenges en schaaktoernooien. Er is online hulp bij huiswerk. En kinderwerkers chatten, ballen en mailen met ouders en kinderen. Ook is er een “Top tien opvoedtips” verspreid ‘voor ouders en verzorgers in onzekere tijden’. Roxanne Callenbach van Versa Welzijn vertelt: ”In de wijken zijn tasjes uitgedeeld met knutsel- en sportmateriaal voor kinderen. Op speelplekken, maar ook voor de deur of vanonder het balkon zijn kinderwerkers in gesprek gegaan met kinderen en ouders over de voorzorgsmaatregelen. Kinderwerkers en scholen houden in de gaten of er problemen in gezinnen zijn en of daar hulp of ondersteuning nodig is. Kinderen hebben leuke dingen gemaakt voor ouderen en tijdens Pasen vrolijkte een paashaas kinderen op.” Versa verzorgde in samenwerking met scholen opvang voor kinderen van ouders met cruciale beroepen en opvang voor kwetsbare kinderen in samenwerking met het Centrum voor Jeugd en Gezin. 

Amsterdam-Noord 

Speeltuinen van Stichting Spin in Amsterdam-Noord delen gedesinfecteerde hoepels bij de ingang uit aan ouders. Een creatieve oplossing om afstand in de speeltuin te bewaren, naast de vaste hygiëneregels.  Heinke Jansen, directeur stichting Spin: ”Onze hoepels symboliseren afstand, we kunnen ouders tellen én het zet ouders in beweging, én het past bij spelen! Tegelijk houden we zo overzicht over het aantal volwassenen in de speeltuin. Per speeltuin zijn er 20 hoepels. Dat aantal is wel laag. Gelukkig komt er weer meer ruimte binnenkort.” Spin-kinderwerkers leggen via kookpakketjes met recept, bouw- en knutselpakketjes contact met kinderen, vaak in samenwerking met ouder-kind-adviseurs, die ook signalen opvangen waar extra aandacht nodig is. Ook kunnen pakketjes worden opgehaald door ouders bij de speeltuin. Om contact te houden met kinderen en ouders.

Dit artikel is verschenen in BuitenSpelen 02/2020. Lees het volledige magazine in onze digitale bibliotheek

Wil je tweewekelijks op de hoogte gehouden worden van de ontwikkelingen op het gebied van spelen, inspectie en onderhoud? Schrijf je dan in voor onze gratis nieuwsbrief