Kinderparticipatie is burgerschapsvorming

maandag 7 november 2022

Als kind speelde ik vaak bij de Groningse Speeltuinvereniging West End. Het groene woeste veldje was onze favoriete speelplek. We konden er geheime paadjes maken, bouwden hutjes in de struiken en verstopten ons in het groen. Tot op een dag onze hele plek verdwenen was: we zagen alleen zand met plek voor een paar nieuwe metalen toestellen. Wat waren we boos. Ze hadden ons niets gevraagd! We gingen nooit meer naar de speeltuin en zochten nieuwe landjes voor ons spel.

Van kinderparticipatie had niemand in die tijd gehoord. Nu gaat alles anders. Er zijn stapels handleidingen, onderzoeken en draaiboeken over het belang van kinderparticipatie en hoe dat te organiseren. Gemeenten huren een bureau in, zorgen voor een mooi persmoment, zetten een vinkje bij ‘kinderparticipatie’ en voldoen zo aan de juridische verplichting om kinderen te consulteren conform het Kinderrechtenverdrag artikel 12.

Natuurlijk is dit wat kort door de bocht. We zien mooie initiatieven in gemeenten. Tegelijk zien we dat kinderen en jongeren nog steeds structureel over het hoofd worden gezien. Te vaak denken we op een beperkte manier over participatie: een enquête, een bijeenkomst, een rapport. Terwijl participatie zoveel meer is dan dat.

Voor kinderen begint participeren in de samenleving bij de vraag of en hoe zij buiten kunnen spelen en mee kunnen doen bij dingen die ze interessant vinden, op school en in hun buurt. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig. Staan volwassenen er voor open om – steeds opnieuw – op hun vragen in te gaan en kinderen hun plek te geven in de samenleving? Hierin zit een verantwoordelijkheid voor alle volwassenen: niet alleen de ouders en de leerkracht, maar ook de buurtbewoners én de mensen van de gemeente.

Formele participatietrajecten vragen om zo’n zelfde open houding. Om werkelijke aandacht voor de kinderen en het besef dat je in zo’n traject een bijdrage levert aan hun ontwikkeling. Want in feite ben je op zo’n moment bezig met burgerschapsvorming. Je laat kinderen ervaren hoe we in onze samenleving met elkaar omgaan, hoe we afwegingen maken en onze wereld samen vormgeven. Dat vraagt om tijd en aandacht en de wil om die pedagogische rol te vervullen.

Meer weten over jeugdparticipatie? Kijk op https://www.nji.nl/ervaringskennis/jeugdparticipatie-vormgeven en https://www.njr.nl/nl/verhalen/participatievormen-ladder/

Tekst en foto: Froukje Hajer