Een veilige schoolomgeving: uitproberen, leren en doen!

In een steeds auto-afhankelijkere samenleving is er langzaam een norm ontstaan om bij scholen het autoverkeer de ruimte te geven. Zodat kinderen tussen de stroom aan oudertaxi’s door veilig naar school kunnen.  

Een nieuwe beweging? 
We gaan ons steeds meer realiseren dat de ruimte schaars is en dat de straat niet alleen meer het domein is van de auto. Het belang van schone lucht, minder lawaai, groen en voldoende (veilige) beweegruimte is groot. Gezien de woningbouwopgave gaan steden in de toekomst verder verdichten waardoor het belang van effectief ruimtegebruik alleen maar groter wordt. In grote steden zoals Den Haag zien we steeds meer straten die worden vergroend en nieuwe initiatieven om de ruimte anders te definiëren. Dat heeft er onder meer toe geleid dat afgelopen voorjaar in Den Haag tientallen zogenoemde ‘schoolstraten’ ingericht zijn. Straten die, als de school open- en uitgaat, met hekken zijn afgesloten voor automobilisten, zodat kinderen er veilig en met voldoende afstand tot elkaar kunnen lopen en fietsen.  

Invoeren, testen en evalueren 
Ook bij andere middelgrote gemeenten worden pilots gedraaid voor een veiligere en duurzamere schoolomgeving. In Apeldoorn is de pilot Cycling4School gedraaid. De pilot heeft als doel: veiliger, ervarener, duurzamer én gezonder naar school gaan. De eerste resultaten van het project zijn gedeeld via het programma ‘Veilige en beweegvriendelijke schoolomgeving’, dat is opgezet door Fietsersbond en Wandelnet en waarbij Kragten kennispartner was.  

Pilots in Apeldoorn 
De pilots in Apeldoorn zijn uitgevoerd bij twee scholen en bestonden uit diverse elementen, waaronder een schouw van beide schoolomgevingen en een meting onder kinderen vooraf en tijdens de actieweek. Daarnaast is ook een schoolroute-onderzoek gedaan waar kinderen van de bovenbouw met een ‘draadjeskaart’ zelf hun route en vervoermiddel hebben aangegeven en met name hun persoonlijke ervaringen hierover hebben gedeeld. Ook is gewerkt aan de awareness bij scholen, kinderen, ouders en verzorgers. Een van de resultaten tot dusver is dat promotie en een beloningsysteem kinderen en ouders stimuleert om meer met de fiets naar school te gaan. 

Welke aanpak werkt?  
Als we een meer inclusieve, beweegvriendelijke buitenruimte willen voor onze kinderen, moeten we de wijze waarop we omgaan met openbare ruimte ter discussie stellen. Waarom rijdt hier zoveel autoverkeer? Waarom in twee richtingen? Kan het ook anders? Wie zijn de spelers in het veld? Hoe kijken zij ernaar? Wie zouden we erbij kunnen betrekken? In ruimtelijke projecten waar ontwerp en inrichting vaak een belangrijk onderdeel is, worden vanzelfsprekend ontwerpers en architecten uitgenodigd. Om het beste naar boven te halen en het probleem in de straat van meerdere invalshoeken te bekijken, zouden er meer experts uitgenodigd moeten worden die zich van meet af aan met het ontwerpproces bemoeien, zoals gedragsdeskundigen, groenbeheerders, afgevaardigden van wijkteams, buurtbewoners en kinderen. Hun aanwezigheid is essentieel. En waar is de verblijfskundige? De straat is ook een verblijfsruimte en niet alleen een pijpleiding.  

Maatwerk 
Uiteindelijk is het nemen van maatregelen een kwestie van maatwerk. Elke omgeving is namelijk uniek. Inspelen op de lokale context is cruciaal voor het welslagen van een project. Wij weten uit eigen ervaring dat fysiek ingrijpen in sommige gevallen noodzakelijk is om de veiligheid op de straat te garanderen. In andere gevallen kan het volstaan met programmatische maatregelen, zoals het afsluiten van een straat tussen bepaalde tijdstippen of het opzetten van een stimuleringsprogramma door school en in samenwerking met betrokkenen, zoals ouders en bewoners.  

Maak het interessant! 
Om kinderen vaker, maar wél veiliger en zelfstandiger van en naar school te laten gaan, helpt het om het dagelijks bewegen interessanter te maken. In Gelderland vindt promotie plaats onder de noemer: ‘Loop of Fiets, dan verdien of ontdek je iets!’ Met belonen dus, van ouders én kinderen. Nudging is ontzettend belangrijk om vaak dat extra zetje te geven. Introduceer actieweken waarbij kinderen en ouders kunnen sparen voor een leuk evenement op de straat voor school. En laat er de buurt ook van meegenieten.  

Een ander aspect die onder nudging kan vallen is om de omgeving niet alleen functioneel, maar ook aangenaam in te richten. Denk bijvoorbeeld aan vormgeving en kleurgebruik op de aanrijroutes van en naar school. En voorzieningen voor het ophalen en wegbrengen van kinderen op de fiets. In diverse gemeenten is de Kiss&Bike geïntroduceerd met genoeg prettige opstelruimte voor ouders om hun kinderen weg te brengen en op te halen. Dit is een mooi alternatief voor de Kiss&Ride.  

Houd een vinger aan de pols 
Kragten is door de jaren heen bij diverse schoolomgevingen betrokken geweest. Van het optimaliseren van de verkeerssituatie bij bestaande scholen tot de gehele ontwikkeling van nieuwbouwlocaties. Met name bij dit laatste traject verzorgen wij het gehele proces en ontwerp van de ‘school-thuis route’ tot aan de verblijfs- en speelruimte waarbij het kind centraal straat. Onze tip bij dit soort projecten is om de doelgroep hierbij te betrekken. Zorg dat mensen weten wat er verandert en wat er van hen verwacht wordt, dat vergroot het draagvlak. 

Dit artikel is verschenen in BuitenSpelen 03/2021. Lees meer van BuitenSpelen in onze digitale bibliotheek.