Is Almere burgerlijk ongehoorzaam of gedurfd innovatief?

NVWA

De reacties op de plannen. Om te beginnen bij het veiligheidsopperhoofd van Nederland: de NVWA. Hoe kijken zij tegen de Almeerse plannen aan? Als een toestel (ook een zelf aangeschaft bouwmarkttoestel) aan de wet (WAS) voldoet, is er geen probleem. Dan mag het er gewoon staan. Voldoet het echter niet aan de wet, is er wel een probleem. De verantwoordelijkheid ervan ligt –als het om openbare speelplekken gaat- bij de gemeente, aldus de NVWA. Ook als de gemeente die verantwoordelijkheid accepteert en de toestellen toch aanvaardt, heeft het alsnog een probleem, zo blijkt uit het antwoord van de warenautoriteit. Allereerst een publiekrechtelijk probleem. De NVWA heeft een aantal middelen om de gemeente dan te bestraffen. Ze kunnen de boel bijvoorbeeld op slot gooien. Daarnaast is er een privaatrechtelijk probleem. Als een kind iets breekt, of erger, dan kan de gemeente privaatrechtelijk aansprakelijk worden gesteld, en dat zou volgens een woordvoerder van de NVWA een groot risico inhouden. Kortom: wie de NVWA goed beluistert kan niet anders dan concluderen dat ze weinig heil zien in het idee van Almere. Als pure uitvoerder van de wet is dat ook wel begrijpelijk.
 

Keurmerkinstituut

Dan het Keurmerkinstituut. Jeroen Bos laat het volgende weten. “Het Keurmerkinstituut is van mening dat het een goed initiatief is om eens te onderzoeken waar de verantwoordelijkheden en aansprakelijkheden liggen tussen burgers en beheerders. Natuurlijk kan en mag je niet alle verantwoordelijkheden naar de gemeente schuiven. Een particulier heeft ook zijn plicht er voor te zorgen dat zijn eigen en buurkinderen veilig kunnen spelen. Als een particulier een speeltoestel op een openbaar terrein zet dat hij net bij een doe-het-zelf-zaak heeft aangeschaft en de hele buurt uitnodigt om er mee te spelen, kan hij er vergif op innemen dat hij er op wordt aangesproken als er iets gebeurt. Deze zelfde man/vrouw zal steeds een stapje verder gaan. In plaats van het toestel aan te schaffen kan hij het ook zelf bouwen. Wat als hij een wip construeert waarin bij de as een schaarmechanisme zit dat met gemak een vinger afsnijdt? Of is een glijbaantje met een v-vormige naad bij de startsectie groot genoeg om koordjes in vast te laten haken? Het tijdelijk plaatsen van speelartikelen en speeltoestelletjes door buurtbewoners moet vanzelfsprekend kunnen. Maar, gezien bovenstaande voorbeelden, is het noodzakelijk dat op enige manier controle wordt uitgevoerd. Als het beleid van de gemeente het plaatsen van doe-het-zelf-toestellen bevordert, moet deze er op bedacht zijn dat in vele straten tegelijkertijd objecten zullen worden geplaatst. De gemeente zou er een dagtaak aan kunnen hebben van alle objecten een controle uit te voeren. Moeten we dit wel willen en waarom moet er beleid worden gemaakt op het plaatsen van kleine particuliere speeltoestellen? Anders gesteld, is het niet al geregeld in het WAS en andere wetgeving? Dit zijn vragen waar ook het Keurmerkinstituut wel een antwoord op wil. Daarom steunen we het experiment. We schatten echter in dat het WAS voldoende duidelijk is en dat de gemeente zich te veel op de hals gaat halen als burgers opgeroepen worden speelartikelen en -toestellen te gaan plaatsen. We zien de resultaten van het experiment met spanning tegemoet.” 
 

Stichtse Vecht

Jaap Verkroost van de gemeente Stichtse Vecht is een fervent voorstander van meer burgerparticipatie. Dus voorstander van de Almeerse plannen? Jazeker, zo blijkt. “We gaan naar een andere inrichting van de samenleving en daarin krijgen partijen andere rollen. We moeten discussies en experimenten aan durven gaan. De Almeerse plannen vind ik daar een goed voorbeeld van.” Verkroost heeft inmiddels ambtenaren naar Almere gestuurd om daar te kijken hoe ze ermee omgaan. “De lijn die ze voorstaan spreekt me aan. Ik denk ook dat we voor de leeftijd 0-3 eerder aan voorzieningen in de achtertuin moeten denken dan aan een solitaire wipkip. Als gemeente kunnen we ons dan concentreren op de grotere speelplekken waar mensen samen komen. Op een enkele duikelstang ben je snel uitgespeeld.” Willen ouders toch wat zelf in de wijk neerzetten, dan is Verkroost daar voor. “Als er in het verleden een zandbak op de stoep werd gezet, zeiden we als gemeente ‘weg ermee, mag niet’. Waarom moet alle verantwoordelijkheid bij de gemeente liggen? Ouders zijn echt wel zo verstandig om geen onveiligheid toe te staan. Ik zeg niet dat we als gemeente onze handen er dan volledig van aftrekken. Je zult een soort basisregie moeten houden en als we toestellen inspecteren, kijken we ook naar de zelf geplaatste toestellen. Maar dan is het dus niet: de gemeente lost het op, nee dan zeggen we tegen de burgers: dit kan niet, jullie moeten het zelf oplossen. Zo doen we dat nu ook bij de enige speeltuinverenging in het dorp. Die controleren we, en als er wat is, wijzen we de vereniging erop dat ze het moeten oplossen.” Maar toch: met een buurt is vast wel een afspraak te maken. Maar na verloop van tijd verhuizen  mensen, en dan? Verkroost: “Dat is bij alle burgerinitiatieven zo. Dan moet je dus verantwoordelijkheden overdragen. Een andere oplossing is dat we als gemeente steeds meer overgaan tot integraal beheer van de openbare ruimte. Dan is er één partij die alles in de gaten houdt” En anders? Is verzekeren een optie? Verkroost: “Als gezegd, ik vind dat we de discussie aan moeten gaan en moeten durven experimenteren. Ik zeg ook niet dat we het nu precies weten. Misschien is verzekeren inderdaad wel een optie. Net zoals we dat privé doen. Als de buurjongen iets breekt op andermans speeltoestel, spreken we ook de verzekering aan.”

Verzekering

In nummer één van BuitenSpelen 2013 schreven we over een nationale verzekering burgerinitiatieven. Namens het Ministerie van Binnenlandse Zaken is Mark Verhijde samen met Maarten Bosman bezig om inventarisatie te doen rond dit thema. Wat kan? Wat mag? Wat kan verzekerd worden? Biedt een nationale verzekering mogelijk een oplossing voor het Almeerse vraagstuk? Mark Verhijde: “Dat denk ik niet. Daarmee ga je voorbij aan wat je echt wilt met een ‘betrokken samenleving’. Vergelijk het met een reisverzekering. Omdat verloren spullen toch vergoed worden, ga je er roekelozer mee om. Het maakt toch niet uit. Dat gedrag wil je van de burgers niet. Tegelijkertijd staan we voor een interessante uitdaging. Hoe krijgen we een participerende samenleving waarin burgers meer initiatief nemen en verantwoordelijkheid krijgen? Er ontstaan hoe dan ook nieuwe verhoudingen tussen burgers en gemeenten waarvoor we nieuwe regels moeten zien te vinden. Hoe kun je niet alles zo maar vrijgeven, en toch vrijheid bieden zonder allerlei administratieve rompslomp? Dat is een leuke juridische puzzel. Natuurlijk snap ik dat de NVWA van de wet uitgaat. En de overheid blijft eigenaar van de openbare ruimte, want je wilt ook niet zoals in Engeland en Amerika een versnipperd landschap van privaat en publiek krijgen. Mag een zwembad op de stoep of een minitrampoline? Of gelden daar andere wetten dan voor een speeltoestel? En waarom zou je het verbieden als we zelf onze huizen mogen ontwerpen vandaag de dag. Duidelijk is dat de overheid als eigenaar van de openbare ruimte hoe dan ook altijd verantwoordelijk blijft. Daar helpt geen verzekering tegen. Maar er zijn andere mogelijkheden. Gemeente Geldermalsen kan als voorbeeld dienen. Daar hebben ze in 2003 besloten het beheer van speeltoestellen af te stoten vanwege bezuinigingen. Als oplossing hebben ze bedacht om de speelplekken onder te brengen in speeltuinverenigingen. De gemeente houdt wel een oogje in het zeil en inspecteert ook eens per jaar. Als er iets is, wijzen ze de speeltuinverenigingen daarop, maar voeren niet uit. Dat systeem werkt heel goed. Zo biedt je voorzieningen, houdt je controle en toch leg je verantwoordelijkheid neer bij burgers. Als het mis gaat, blijft de gemeente overigens wel verantwoordelijk.”